8 Tilhøvet mellom obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor i eigedomsskatt på bustad- og fritidsbustader

8.1 Innleiing og samandrag

Eidsivating lagmannsrett avsa den 9. oktober 2023 dom i sak mellom Elverum kommune og Mastemoen borettslag. Saka galdt høvet mellom obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor ved utskriving av eigedomsskatt på bustadeigedom som er verdsatt ved bruk av formuesgrunnlag fastsatt av Skatteetaten, jf. eigedomsskattelova § 8 C-1. Dommen er rettskraftig.

Det følgjer av eigedomsskattelova § 8 A-2 fyrste ledd fyrste punktum at skattegrunnlaget ved utskriving av eigedomsskatt skal byggje på marknadsverdien til eigedomane når dei vert takserte. For bustad og fritidsbustader fastset eigedomsskattelova § 8 A-2 fyrste ledd andre punktum at det fastsette verdet (taksten) skal reduserast med 30 pst. Òg når kommunen vel å verdsetje bustadeigedom ved bruk av formuesgrunnlag frå Skatteetaten gjeld det ein regel om eit tilsvarande frådrag, jf. eigedomsskattelova § 8 C-1 andre ledd. Desse frådraga vert i juridisk teori og praksis omtala som «obligatorisk reduksjonsfaktor».

Slik lovbestemt obligatorisk reduksjonfaktor må haldast frå det som vert omtala som «lokal reduksjonsfaktor». Lokal reduksjonsfaktor tyder at kommunen gjev eit prosentvis likt frådrag i verdet (takstane) for alle typar eigedom. Bruken av lokal reduksjonsfaktor er ikkje lovfesta, men er utvikla gjennom kommunal praksis. Det er kommunestyret i den einskilde kommune som avgjer om dei vil nytte lokal reduksjonsfaktor.

For kommunar som skriv ut eigedomsskatt på bustader og fritidsbustader og nyttar lokal reduksjonsfaktor vert det difor to reduksjonsfaktorar. Kommunane har i sin praksis lagt til grunn at det berre skal gjerast frådrag for den høgste av obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor. Dette er i samsvar med fråsegner frå departementet med omsyn til tolking av eigedomsskatelova. Til skilnad frå tidlegare praksis, slo Eidsivating lagmannsrett i ovannemnde dom fast at ordlyden i eigedomsskattelova tilseier at det skal gjerast frådrag både for obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor for bustadeigedom som er verdsatt ved bruk av formuesgrunnlag frå Skatteetaten. Dommen inneber at det fyrst skal gjerast frådrag for den obligatoriske reduksjonsfaktoren, og deretter for den lokale reduksjonsfaktoren i det allereie reduserte grunnlaget.

Dommen bryt med eit prinsipp om likebehandling i eigedomsskatten, ved at det totale frådraget vert ulikt for same type eigedom avhengig av metoden kommunen nyttar for verdsettinga. Dette gjer òg at val av verdsettingsmetode for bustadeigedom ikkje lenger er nøytralt. På bakgrunn av desse forholda gjer departementet framlegg om lovendring for å presisere prinsippa for berekning av frådrag når kommunane nyttar lokal reduksjonsfaktor i tillegg til den obligatoriske. Departementet gjer framlegg om at det ikkje skal gjevast frådrag for både obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor. Det vert gjort framlegg om slik presisering i både eigedomsskattelova § 8 A-2 og § 8 C-1. Dette gjer at regelen vert generell, og vil gjelde uavhengig av kva metode for verdsetjing kommunen har nytta for taksering av bustader og fritidsbustader.

Departementet gjer framlegg om at endringane skal tre i kraft frå og med skatteåret 2026.

Departementet syner til framlegg om endring i eigedomsskattelova § 8 A-2 og § 8 C-1 nytt tredje ledd.

8.2 Gjeldande rett

Eigedomsskatt er ein kommunal skatt på fast eigedom. I motsetnad til skatt på inntekt og formue er eigedomsskatten ein objektskatt. Høvet for kommunane til å skrive ut eigedomsskatt er regulert i lov 6. juni 1975 nr. 29 om eigedomsskatt til kommunane (eigedomsskattelova). Det følgjer av § 2 i lova at kommunestyret avgjer om det skal skrivast ut eigedomsskatt i kommunen. Som hovudregel vert det nytta lokal taksering for fastsetjing av grunnlaget for berekning av skatten, med bruk av takstmenn eller takstnemnder oppnemnd av kommunen. I eigedomsskattelova § 8 A-3 andre ledd framgår det at takstane ligg fast i heile takstperioden som er på ti år. Ved takseringa skal ein legge til grunn antatt marknadsverdi på eigedomane, jf. eigedomsskattelova § 8 A-2 fyrste ledd. Dette gjeld for alle typar eigedom, og uavhengig av kva metode for verdsetjing som vert nytta.

For bustadeigedom kan kommunane alternativt velja å nytte formuesgrunnlaget for eigedomen som takst, slik det vert fastsett av Skatteetaten i samband med fastsetjing av skatt på inntekt- og formue. Dette høvet vart innført med verknad frå skatteåret 2014, jf. Prop. 1 LS (2012–2013) Skatter, avgifter og toll 2013. Til grunn for desse såkalla «bustadverdiane» ligg data henta frå Statistisk sentralbyrå. Bustadverdiane vert fastsett på nytt for kvart år, og følgjer prisutviklinga i eigedomsmarknaden.

Ved taksering har det over ei rekkje år utvikla seg ein praksis der nokre kommunar vel å nytte ein lokal reduksjonsfaktor. Ein lokal reduksjonsfaktor tyder eit likt prosentvis frådrag i takstane i høve til kva eigedomane i utgangspunktet vart verdsatt til. Nyttar kommunen lokal reduksjonsfaktor må den nyttast for alle typar eigedom, og for bustadeigedom anten kommunen takserer lokalt eller bruker bustadverdiane til Skatteetaten. Bakgrunnen for bruk av lokal reduksjonsfaktor vil normalt anten vere at kommunen vil sikre seg mot at takstane overstig marknadsverdien, og/eller for å oppnå eit lågare skattenivå enn det som vil følgje med bruk av full marknadsverdi. Bruk av lokal reduksjonsfaktor er ikkje lovfesta. Eventuell bruk av lokal reduksjonsfaktor og storleiken på denne vert vedteke av kommunestyret. Det er i praksis lagt til grunn at ein eventuell reduksjonsfaktor ligg fast i heile takstperioden. Kommunane kan difor ikkje velje å endre eller fjerne den lokale reduksjonsfaktoren i løpet av den tiårsperioden som takstane normalt gjeld for.

Ved innføringa av den alternative metoden for verdsetting av bustadeigedom i 2014 vart det i loven fastsett at det skulle nyttast ein obligatorisk reduksjonsfaktor på 20 pst. i takstane for bustadeigedom verdsatt ved bruk av denne metoden. Bakgrunnen for dette frådraget i takstane var at metoden inneber ei sjablongmessig verdsetting, og at ein ville sikre seg mot at takstane oversteig faktisk marknadsverdi, jf. Prop. 1 LS (2012–2013).

Med verknad frå 2020 vart den obligatoriske reduksjonsfaktoren auka frå 20 til 30 pst., og gjort gjeldande for både bustader og fritidsbustader. Departementet syner her til Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019. Denne lovendringa var meir skattepolitisk motivert. Regelen om frådrag på 30 pst. gjeld uavhengig av kva metode som er nytta for verdsettinga av bustadeigedom.

Etter innføringa av den obligatoriske reduksjonsfaktoren på 30 pst. for bustader og fritidsbustader har kommunane gjennom praksis søkt å samordne bruk av obligatorisk og eventuell lokal reduksjonsfaktor. Departementet avga ei fråsegn om dette i brev til KS av 18. desember 2018. I både kommunal praksis og i fråsegna frå departementet er det lagt til grunn at den obligatoriske reduksjonsfaktoren vert «konsumert» av den lokale der den sistnemnde er høgast. Vidare følgjer det av denne praksisen at der kommunen har ein reduksjonsfaktor som er lågare enn 30 pst., vert denne ikkje nytta for bustad- og fritidseigedom.

Eidsivating lagmannsrett avsa 9. oktober 2023 dom i sak mellom Elverum kommune og Mastemoen borettslag. Saka galdt tilhøvet mellom obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor ved utskriving av eigedomsskatt på bustadeigedom verdsatt ved bruk av bustadverdiar frå Skatteetaten. Bygd på ei tolking av ordlyden i lova og forarbeida til denne, la retten til grunn at det skal gjerast frådrag i taksten fyrst for obligatorisk, og deretter for lokal reduksjonsfaktor. Dommen gjeld kun i dei tilfella kor kommunen har nytta bustadverdiar frå Skatteetaten for verdsetting av eigedomane. Resultatet i dommen har seinare vorte følgd opp av Romerike og Glåmdal tingrett i dom av 21. juni 2024.

8.3 Høyringa

Departementet sende den 4. mars 2025 på høyring eit utkast til endringar i eigedomsskattelova med omsyn til samordning av obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor. Det kom inn totalt ni høyringsfråsegner. Fire av desse innehaldt nærmare merknader til utkastet. Landssamanslutninga av vasskraftkommunar (LVK), Skatteetaten og KS Kommunesektorens organisasjon var i hovudsak positive til framlegga, medan Advokatfirmaet Deloitte tilrår at departementet «utreder hensikten og konsekvensene av lovforslaget nærmere».

Dei mest sentrale fråsegnene vert nærmere omtala og kommentert under punktet om departementet sine vurderingar og framlegg, jf. nedanfor.

8.4 Vurderingar og framlegg

Dommen frå Eidsivating lagmannsrett og den seinare dommen frå Romerike og Glåmdal tingrett er rettskraftige. Etter vanlege prinsipp om rettsverknaden for rettsavgjerder er dommane i utgangspunktet berre bindande for partane i sakene. Ein må likevel anta at dei prinsippa som dommane er baserte på, må leggjast til grunn òg seinare i andre saker og i det minste skapar ein uklar rettstilstand.

I dommen frå Eidsivating lagmannsrett vert det i grunngjevinga synt til ordlyden i lova og forarbeida til lovendringane som vart nemnd tidlegare. Det heiter i dommen at:

«Lagmannsretten har etter dette, i likhet med tingretten, kommet til at eiendomsskatteloven § 8 C-1 tredje ledd må forstås slik at ordlyden gir anvisning på at boliger som verdsettes etter § 8 C-1 tredje ledd skal ha fradrag for lokal reduksjonsfaktor i tillegg til den obligatoriske som følger av bestemmelsens annet ledd. Elverum kommune har dermed lagt en uriktig lovforståelse til grunn for skatteåret 2022, og vedtaket er ugyldig.»

Resultatet i dommen står i motstrid til praksis i kommunane og tidlegare fråsegner frå departementet, jf avsnitt 8.2 ovafor. Etter denne praksisen skal kommunane berre gje frådrag for den høgaste av den obligatoriske og den lokale reduksjonsfaktoren.

Departementet syner til at ein reduksjonsfaktor innanfor eigedomsskatten vert definert som eit prosentvist likt frådrag i takstane for alle typar eigedom. Den obligatoriske reduksjonsfaktoren for bustad og fritidseigedom må sjåast som ein særregel i høve til dette prinsippet. Fyrst fungerte særregelen som ein sikkerheitsventil ved innføringa av høve til å nytte Skatteetaten sine formuesgrunnlag ved verdsettinga. Seinare har den fungert som ein generell skattereduksjon for både bustader og fritidsbustader.

Lagmannsretten si tolking med dobbelt frådrag fører med seg at bustad- og fritidseigedom vil få høgare reduksjonsfaktor enn øvrig eigedom når kommunen nyttar formuesskattegrunnlaget frå Skatteetaten til verdsettinga. Dette gjeld òg der den lokale reduksjonsfaktoren er høgare enn den obligatoriske. Det framgår av sitatet ovanfor frå dommen at den doble berekninga som lagmannsretten gjev anvisning på, kun skal gjelde for kommunar som nyttar Skatteetaten sine bustadverdiar.

Dommen inneber at «samla» reduksjonsfaktor vert ulik mellom bustadeigedom, og ulik mellom bustadeiegdom og fritidseigedom, avhengig av om kommunen nyttar bustadverdiar frå Skatteetaten eller ikkje. Som eit døme på det fyrstnemnde syner departementet til at ein ved bruk av bustadverdiar vil berekne dobbelt frådrag, medan dette ikkje er tilfellet dersom kommunen takserer lokalt. Vidare vil det verte ulikskap mellom bustadeiegdom og fritidseigedom om ein nyttar formuesgrunnlag ved verdsettinga av bustadeigedom. Slike eigedomar vil få dobbelt frådrag, medan fritidsbustader som vert taksert lokalt, ikkje vil få dette. Ved lokal taksering av både bustad- og fritidseigedom vil derimot båe desse få same reduksjonsfaktor.

Når kommunen nyttar Skatteetaten sine formuesgrunnlag ved verdsettinga, kan det òg oppstå andre problem som følgje av dommen. I nokre høve vil det ikkje vere tilgjengeleg formuesgrunnlag for alle bustadeigedomar. Desse må difor takserast lokalt. Dersom dommen frå lagmannsretten skal leggjast til grunn, vil dette innebere at skattegrunnlaget for bustadeigedom i same kommune vert ulikt. Dette på grunn av ulik reduksjonsfaktor i dei ulike metodane for verdsetting. Det same vil og gjelde i høve til våningshus på landbrukseigedom, då slike bustadeigedomar normalt manglar formuesgrunnlag og difor må takserast lokalt.

Eksempla ovanfor syner at verknadene av dommen klårt er i strid med prinsippet bak bruk av reduksjonsfaktor i eigedomsskatten. Dommen vil og kunne påverke kommunane med omsyn til val av metode for verdsettinga, slik at dette valet ikkje lenger vert nøytralt og basert på dei opphavelege forutsetningane for valmoglegheiten. Dette heng saman med at forpliktinga til å gje frådrag for båe reduksjonsfaktorane vil redusere provenyet frå eigedomsskatten for kommunane. Kommunar som ynskjer å nytte den fleksibiliteten som ein lokal reduksjonsfaktor kan gje, vil difor avstå frå å bruke Skatteetaten sine formuesgrunnlag som takst.

KS Kommunesektorens organisasjon skriv i si høyringsfråsegn at dei er positive til framlegga frå departementet, men meiner at regelen om samordning bør stå i kapitttel 4 i lova saman med reglane om skattesatsar og botnfrådrag, som vert vedteke frå år til år. Merknaden har samanheng med at KS er usamd i at lokal reduksjonsfaktor skal ligge fast i heile takstperioden. Vidare er KS usamd i at kommunane nyttar lokal reduksjonsfaktor for å oppnå eit ynskjeleg skattenivå eller unngå at takstane overskrid marknadverdien. Endeleg syner KS til at ein regel der lokal reduksjonsfaktor ligg fast i heile takstperioden vil innebere ei binding av framtidige kommunestyre. Det meiner dei vil vere i strid med kommuneloven og «grunnleggende demokratihensyn».

Landssamanslutninga av Vasskraftkommunar (LVK) er samd med KS i at den lokale reduksjonsfaktoren bør verte fastsett årleg. Det heiter i deira høyringsfråsegn at:

«Som departementet skriver, er bruken av lokal reduksjonsfaktor ikke lovfestet, og i praksis er det lagt til grunn at reduksjonsfaktoren ligger fast i takstperioden og først kan fjernes eller reduseres ved ny alminnelig taksering.

Reduksjonsfaktoren vedtas av kommunestyret og bør etter LVKs syn ikke anses som en del av taksten, men kunne fastsettes årlig. Eventuelle vedtak om reduksjonsfaktor vil da likebehandles med kommunestyrets øvrige beslutninger i forbindelse med budsjettvedtaket, som for eksempel skattesats, utskrivingsalternativ og bunnfradrag, jf. eiendomsskatteloven §§ 10 og 11.

Dersom det legges til grunn at reduksjonsfaktoren gjelder for hele takseringsperioden, mener LVK at dette bør presiseres i ordlyden for å unngå uklarheter.»

Departementet syner til at bruken av lokal reduksjonsfaktor er utvikla gjennom kommunal praksis. Denne praksisen er mellom anna omtala allereie i Prop. 1 LS (2012–2013) punkt 8.2.1, der det heiter at reduksjonsfaktoren ligg fast inntil det vert foretatt ny alminneleg taksering. Det same er lagt til grunn i dommen frå Eidsivating lagmannsrett, som dannar bakgrunnen for lovframlegget.

Vidare syner departementet til KS sin publikasjon «Eiendomsskattetaksering – veileder for taksering av fast eiendom unntatt næringseiendom og energianlegg» punkt 6.8. Her heiter det at: «Det gjelder som en ulovfestet ordning i eiendomsskatten at kommunestyret kan treffe vedtak om at skattegrunnlaget skal settes til en %-andel av takstene på eiendommene. Dette kalles en reduksjonsfaktor (lokal reduksjonsfaktor), og må ikke blandes sammen med den forsiktighetsmargin nemnda legger inn ved utarbeidelse av prissjablonger. Nemndas forsiktighetsmargin er faglig begrunnet i den takseringsmetoden som benyttes og skal anvendes. En eventuell reduksjonsfaktor vedtatt av kommunestyret forholder seg til det ferdige takstresultatet og vil være politisk begrunnet.

For ordens skyld tilføyes at et kommunestyrevedtak om bruk av reduksjonsfaktor vil gjelde for hele takstperioden. Finansdepartementet har uttalt at et slikt vedtak ikke kan reverseres, det vil si at lokal reduksjonsfaktor ikke kan fjernes eller settes ned i takstperioden. Bruk av reduksjonsfaktor reduserer derved kommunens handlingsrom ved skatteutskrivingen inntil 10 år fremover i tid. KSE anbefaler derfor at ordningen ikke benyttes. Skattetrykket bør i stedet reguleres gjennom skattesatsen og bunnfradrag, som kan endres frå år til år.»

Departementet legg til grunn at lokal reduksjonsfaktor ikkje er ein del av sjølve takseringa, men eit frådrag som vert gjort i takstane etter at takseringa er gjennomført. Dette er likt både for lokal taksering og ved bruk av formuesgrunnlag. For dei sistnemnde tilfella syner departementet til høyringsfråsegna til Skatteetaten, der det heiter: «Vi kan ikke se at forslaget vil påvirke Skatteetatens forvaltning eller deling av formuesgrunnlagene dette gjelder. Reduksjonsfaktoren beregnes først når grunnlagene mottas av kommunene og vil således ikke medføre noen endring i våre forretningsregler.» Dette vil gjelde for både det obligatoriske frådraget på 30 pst., og eventuell lokal reduksjonsfaktor. Departementet ser likevel at ordleggjinga i utkastet til ny § 8 A-3 fjerde ledd i høyringsnotatet er misvisande med omsyn til korleis frådraget skal gjerast, og har gjort ei presisering på dette punktet i lovframlegget.

Når det er lagt til grunn at lokal reduksjonsfaktor ligg fast i heile takstperioden, antek departementet at dette har samanheng med føremålet om å fungere som ein buffer mot at takstane overskrir marknadsverdien, og/eller eit ynskje om eit lågare skattetrykk enn det som vil følgje av bruk av full marknadsverdi. Eit ytterlegare moment er at høve til årleg endring av reduksjonsfaktoren vil gjere eigedomsskatten mindre føreseieleg for dei eigedomsskattepliktige. Særleg vil dette gjelde utan noko nærmare grenser for slik endring. Departementet syner i denne samanheng og til at eigedomsskattelova har fleire reglar som skal verne dei skattepliktige mot bråe endringar i skatten, som til dømes stegvis opptrapping av skattesats, og satsendring ved fjerning av botnfrådrag.

Det primære føremålet med lovframlegget er å rette opp i den uheldige og uklare situasjonen som avgjerder i domstolane har skapt. Departementet sitt siktemål er ikkje å endre gjeldande rett, men kun å vidareføre det som har vore praksis fram til dommen frå Eidsivating lagmannsrett. Spørsmålet om adgang til årleg endring av lokal reduksjonsfaktor har korkje vore utgredd eller høyrt.

Endeleg syner departementet til at utskriving av eigedomsskatt er regulert i eigedomsskattelova, som vil gå føre dei generelle reglane i kommuneloven ved utskriving av eigedomsskatt. Departementet kan difor ikkje sjå at det ligg føre noko brot på reglane i kommuneloven, eller brot på «grunnleggende demokratihensyn» ved at den lokale reduksjonsfaktoren ligg fast i takstperioden. Her kan det og synast til at takstperioden på 10 år overstig to valperiodar for kommunestyret, utan at det er reist spørsmål om dette er brudd på demokratiske omsyn. Framlegget frå departementet vil utgjere ei kodifisering av praksisen i kommunane med omsyn til lokal reduksjonsfaktor. I tråd med innspel frå LVK gjer departementet framlegg om at det vert presisert i lova at lokal reduksjonsfaktor ligg fast i heile takstperioden.

Advokatfirmaet Deloitte skriv i si høyringsfråsegn at dei «(…) ønsker å påpeke at lovforslaget bør utredes grundigere, og vil kunne medføre utilsiktet virkninger for klagebehandling og forskjellsbehandling mellom boliger som er verdsatt med ulik metodikk (…) Vår erfaring og inntrykk er at sjablongmetoden til Skatteetaten, gjennomgående gir høyere skattebelastning for boligeierne enn kommunale takster.»

Departementet syner her til at dei problemstillingane som Deloitte tek opp, vart vurdert i samband med lovframlegget om innføring av høve til å nytte formuesgrunnlag som takst, jf. høyringsnotat 28. mars 2012 og Prop. 1 LS (2012–2013) kapittel 8. I proposisjonen punkt 8.4.5 heiter det at «Den enkelte kommune må selv vurdere hvordan bruk av det nye utskrivingsalternativet vil slå ut lokalt. Bruk av formuesgrunnlagene kan gi reduserte eiendomsskatteinntekter for enkelte kommuner sammenlignet med dagens takseringsregler. Andre kommuner kan i større grad nærme seg markedsverdien med det nye systemet, særlig dersom det er lenge siden siste alminnelige taksering. Den enkelte kommune må også vurdere konkret administrative kostnader og praktiske forhold knyttet til ulike takseringsmetoder mv.»

Vidare heiter det under punkt 8.4.6: «Departementet viser til at eigedomsskattelova og etablert praksis i dag hjemler ulike metoder og prinsipper for taksering av hhv. bolig- og fritidsbolig, verk og bruk og kraftanlegg. Målet for samtlige metoder er å beregne markedsverdien for den enkelte eiendomstype. Utforming av takseringsmetodene vil nødvendigvis innebære varierende innslag av standardisering, sjablonger, og skjønn mv. Det må derfor aksepteres visse forskjeller mellom takst og dokumentert markedsverdi for de ulike eiendomstypene som følge av metodebruk. Etter departementets syn kan taksering av eiendomsmassen i kommunen ved bruk av ulike takseringsprinsipper ikke anses som rettsstridig forskjellsbehandling etter eiendomsskattereglene.»

For departementet er det noko uklart om Deloitte samanliknar kommunar som nyttar ulik metode for verdsetting av bustadeigedom, eller bruk av ulike metodar innanfor ein einskild kommune. Utskriving av eigedomsskatt er frivillig for den einskilde kommune, og det er valfritt om den vil nytte lokal taksering eller Skatteetaten sine formuesgrunnlag ved verdsetting av bustader. Innafor den einskilde kommune vil all bustadeigedom normalt verte verdsatt ved bruk av same metode. Større eller mindre unntak kan førekome der kommunen har valt bruk av formuesgrunnlag og det ikkje finst formuesgrunnlag for alle bustadeigedomane i kommunen. Slike høve kan kommunen vurdere ved val av metode for verdsettinga. Departementet ser ikkje dette som å vere av ein slik karakter at det diskrediterer metoden med bruk av formuesgrunnlag.

Endeleg syner departementet til at KS i sin rettleiar for taksering punkt 7 tilrår at det ved lokal taksering vert foretatt ei «prøvetaksering» før kommunen gjennomfører den endelege takseringa. I punkt 6.4.2 er det synt til at det kan «være nyttig å innhente data fra andre kilder og de sjablongprisene som blir fastsatt.» Departementet legg til grunn at slike samanlikninger og vil vere føremålstenleg den motsatte vegen for kommunar som vurderer bruk av Skatteetaten sine formuesgrunnlag.

Departementet gjer framlegg om å endre lova slik at reglane vert i samsvar med praksis frå før dommen i Eidsivating lagmannsrett. Departementet rår til at det vert gjort endring i både eigedomsskattelova § 8 A-2 og § 8 C-1. Dette vil sikre at same regel om frådrag for lokal reduksjonsfaktor vil gjelde utan omsyn til metoden for verdsetting. Etter framlegget skal ein kun gje frådrag for den høgaste av dei to reduksjonsfaktorane når kommunen nyttar lokal reduksjonsfaktor. I praksis inneber dette at den obligatoriske reduksjonsfaktoren vert konsumert av den lokale når den sistnemnde er høgare enn 30 pst. Der kommunen har ein lokal reduksjonsfaktor på 30 pst. eller lågare, vil denne ikkje gjelde for bustader og fritidsbustader.

Med ei slik samordning av reduksjonsfaktorane vil kommunane kunne nytte den lokale reduksjonsfaktoren til å oppnå eit ynskjeleg nivå på eigedomsskatten, eller som ei trygging mot at takstane kan overskride marknadsverdien. Regelen i lovframlegget opnar for både lik og ulik samla reduksjonsfaktor på ulike eigedomskategoriar. Samanlikna med resultatet i dommen frå Eidsivating lagmannsrett vil regelen i framlegget gje kommunane etter høva stor fridom ved utskrivinga av eigedomsskatt.

Eigedomsskattelova inneheld ingen definisjon av omgrepet lokal reduksjonsfaktor, jf. ovanfor om at prinsippet og bruken av slikt frådrag er utvikla gjennom kommunal praksis. Departementet gjer framlegg om ein regel i eigedomsskattelova § 8 A-2 fjerde ledd som vil klargjere omgrepet og kva bruk av lokal reduksjonsfaktor inneber.

Departementet syner til framlegg om endringar i eigedomsskattelova § 8 A-2 og § 8 C-1 nytt tredje ledd.

8.5 Økonomiske og administrative konsekvensar

Ein konsekvens av framlegget til lovendring vil vere ei viss auke i eigedomsskatt for bustadeigarar, der kommunen nyttar formuesgrunnlag frå Skatteetaten og har fastsatt lokal reduksjonsfaktor. Dette gjeld likevel berre ved samanlikning med utskriving i tråd med resultatet i dommen frå Eidsivating lagmannsrett, og ikkje i høve til det som har vore praksis fram til dommen frå oktober 2023.

Statistisk sentralbyrå (SSB) har ikkje statistikk over kor mange kommunar som nyttar lokal reduksjonsfaktor. Ei undersøking utført av KS i 2018 synte at om lag 30 kommunar nytta lokal reduksjonsfaktor. Tal frå SSB sin statistikk for 2023 syner at 111 kommunar gjorde bruk av formuesgrunnlag frå Skatteetaten ved utskrivinga av eigedomsskatt dette året.

Dommen får berre verknader for kommunar som nyttar både lokal reduksjonsfaktor og formuesgrunnlag ved verdsettinga. For einskilde av desse kommunane kan likevel provenyverknadene av framlegget verte betydelege, samanlikna med løysinga som følgjer av dommen. Det vil mellom anna avhenge av kor høg lokal reduksjonsfaktor som vert nytta, og kor lang tid det er igjen av takstperioden. Departementet minner her om at lokal reduksjonsfaktor ligg fast i heile takstperioden.

Vidare gjev eigedomsskattelova kommunane fleire val i form av ulike utskrivingsalternativ, val av skattesats og bruk av botnfrådrag. Dette inneber at kommunane kan ta grep for å utlikne eit mogleg inntektstap.

Med omsyn til administrative verknader syner departementet til at ei endring i samsvar med framlegget vil vere i tråd med tidlegare praksis fram til dommen frå lagmannsretten. Lovendringa vil legge til rette for ei løysing som er enkel å praktisere ved å gjere tilhøvet mellom obligatorisk og lokal reduksjonsfaktor klårare. På bakgrunn av dette legg departementet til grunn at lovendringa berre vil gje små administrative konsekvensar for kommunane.

8.6 Iverksetjing

Kommunestyret vedtek utskriving av eigedomsskatt i samband med behandlinga av kommunen sitt budsjett for det komande året. Utskrivinga av eigedomsskatt skal «så langt råd er» verte skriven ut innan 1. mars i skatteåret. Dette inneber at eigedomsskatten for 2025 allereie er utskreven.

Landssamanslutninga av Vasskraftkommunar (LVK) har i si høyringsfråsegn tatt til orde for at endringane bør setjast i verk allereie frå 2025. Dette er for å hindre at det vert fremma søksmål om dobbelt frådrag for skatteåret 2025.

Departementet syner til at ei slik løysing vil reise spørsmål om framlegget kan vere i strid med forbodet mot å gje lover tilbakeverkande kraft, og på det viset gjera det uvisst om utskrivinga er gyldig.

Departementet gjer framlegg om at lovendringa vert iverksatt straks, med verknad frå og med skatteåret 2026. Dette vil gje kommunane høve til å ta omsyn til endringa ved behandlinga av budsjettet for 2026.