Áigeguovdilis njuolggoliŋkkat

    Kultuvra, valáštallan ja eaktodáhtolaš doaimmat

    Dáiddárekonomiija

    Artihkal | Maŋimuš ođasmahttojuvvon: 04.02.2025 | Kultur- ja dásseárvodepartemeanta

    Kultur- ja dásseárvodepartemeantta veahkki dáiddáriid doaimma ja ekonomiija ovddideapmái lea doarjjavuogádat mii fátmmasta viidát. Doarjjavuogádaga ulbmilin lea doarjut rabas, searvadahtti ja máŋggabealat kultureallima, ja fuolahit ahte dáiddáriin leat ekonomalaš vuoigatvuođat ja bargodilálašvuođat.

    Nuppi máilmmisoađi rájes lea almmolaš servodat váldán dađistaga eambbo ovddasvástádusa das ahte Norggas buvttaduvvo ja čájehuvvo dáidda. Dáidaga buvttadeami ja čájeheami infrastruktuvra lea ásahuvvon ásahusaid, njuolggadusaid, almmolaš doarjjaortnegiid ja stipeanddaid ja iešguđetlágan ortnegiid bokte mat dorjot distribuereme, johttičájáhusaid ja -čájálmasaid.

    Dáiddáriid bargodilálašvuođat

    Odne lea Norgga riikkas olu dáiddalaš doaibma, olu ámmátdáiddárat ja buorre rekrutteren dáiddárámmáhiidda. Hui unnán dáiddáriin leat fásta virggit, ja 70-80 proseantta Norgga dáiddáriin leat luođubargit dahje iehčanas ealáhusdoallit. Danne biddjo dáiddapolitihkas erenoamáš fuomášupmi iehčanas dáiddáriidda. Almmolaš doarjja, nugo stáhtalaš stipeanddat ja doarjjaortnegat, galget buhttet ráddjejuvvon márkana ja doarjut máŋggabealat, girjás kulturfálaldaga.

    Viiddis doarjjavuogádat

    Lága bokte sihkkarastá stáhta dáiddáriid vuoigatvuođaid, ja dan mávssu maid sii galget oažžut iežaset dáidagiid ja bargguid ovddas. Go stáhta oastá dáidagiid, de sihkkarastá stáhta dietnasa dáiddáriidda, ja ruhtajuolludemiid ja doarjjaortnegiid bokte ovddida stáhta iešguđetlágan dáidagiid buvttadeami ja čájeheami almmolašvuhtii. Stáhtalaš juolludeamit dáiddaásahusaide addet fas nuppi vuorus gaskaboddosaš dahje bistevaš barggu doaibmi ja buvttadeaddji dáiddáriidda.

    Norggas lea guhká leamaš dáhpin ahte almmolaš ruhtadoarjagat dáiddalašvuhtii hálddašuvvojit almmá politihkkariid váikkuheami haga, ja ahte vuoruheamit dahkkojuvvojit dáiddároktavuođain dáiddárguimmiid árvvoštallamiid vuođul. Iešguđet surggiid dáiddárat ja fágaolbmot árvvoštallet ohcamiid lávdegottiin ja bargojoavkkuin. Norgga kulturfoandda, govva- ja čuovgafoandda doarjagiid ja stáhta dáiddárstipeanddaid juolludit dáiddačehpiid orgánat dáidda- ja kulturfágalaš árvvoštallamiid ja Stuoradikki ja departemeantta bajitdási láidehusaid vuođul.

    Máŋgga stáhtalaš ossodagas lea ovddasvástádus iešguđetlágan deaŧalaš doarjjaortnegiin dáiddáriidda. Ovdamearkka dihte leat ásahusain nugo Kulturdirektoráhtta, KORO (Kunst i offentlege rom / Dáidda almmolaš báikkiin) ja Norgga Filbmainstituhtta ohcanvuđot doarjjaortnegat dáiddalaš doaimmaide ja dáiddalaš ovdáneapmái. Maiddái NRK ja Kulturtanken – kultuvrralaš skuvlaseahkka leat áigeguovdilis oasseváldit kultursuorggis. Dáidda- ja kulturásahusat mat ožžot almmolaš ruhtadeami gullet maid máŋgga dáfus almmolaš politihka vuollái, ja gávdnojit miehtá riikka. Dat leat bargoaddit ja barggaheaddjit, fágalaš gávnnadansajit, gelbbolaš bealálaččat ja ovttasbargoguoimmit.

    Juridihkalaš váikkuhandoaimmat

    Politihkkasuorgin lea dáidda- ja kultursuorgi unnán regulerejuvvon lágaid bokte. Liikká leat soames lágat deaŧalaččat maiddái dáiddapolitihkalaš oktavuođas. Áibbaš guovddáš láhka lea vuoigŋaduodjeláhka. Go dáidaga dahkki addá lobi geavahit vuoigŋaduoji vuoigŋaduodjelága olis, de galgá dábálaččat máksojuvvot dohkálaš ruđalaš buhtadus. Dáiddárat sáhttet válljet hálddašanorgána fuolahit iežaset ekonomalaš vuoigatvuođaid. Vuoigŋaduodjelágas leat maid njuolggadusat mat mielddisbuktet ahte bargguid sáhttá geavahit almmá dahkki miehtama haga. Stáhta buhtada oasi dán geavaheamis earret eará foanddaid ja buhtadanortnegiid bokte.

    Doarjjaortnegat

    Kultur- ja dásseárvodepartemeanttas lea ovddasvástádus ásahusaid ja ortnegiid hárrái mat lágidit dilálašvuođaid dasa ahte dáiddárat sáhttet dáiddalašvuođa atnit váldo birgenláhkin:  

    Riikkaidgaskasaččat: 

    DogA, Music Norway, NORLA, Norsk filminstitutt, Norwegian Crafts, Office for Contemporary Art ja PAHN

    Áigeguovdil

    Bajás