Helselovgjevinga på Svalbard og Jan Mayen

• Forskrift om helselovgjeving for Svalbard og Jan Mayen (lovdata.no)

Offentlegrettsleg lovgjeving gjeld for Svalbard og Jan Mayen berre når dette er særskilt fastsett.

I nokre lover er det regulert om lova gjeld for Svalbard og Jan Mayen. Desse er av omsyn til informasjonen lista opp i forskrifta § 2 for Svalbard og § 18 for Jan Mayen. 

Forskrifta har elles føresegner om at ei rekke andre helselover og -forskrifter blir gitt heil eller delvis bruk for Svalbard, og nokre også for Jan Mayen. Forskrifta fastset også tilpassingar ut frå dei lokale forholda fordi den ordinære lovgjevinga ikkje passar fullt ut. Dette gjeld mellom anna kva instansar som skal utføre ulike oppgåver.

Forskrifta er fastsett av Helse- og omsorgsdepartementet, Nærings- og fiskeridepartementet og Landbruks- og matdepartementet i fellesskap fordi den også regulerer bruken av matlovgjevinga.

Tilpassingar ut frå lokale forhold

Samfunnsforholda på Svalbard har gjennomgått store endringar dei seinare tiåra, og Longyearbyen har blitt meir lik lokalsamfunn på det norske fastlandet. Longyearbyen har eit velferds- og tenestetilbod som er godt, men avgrensa fordi forholda på Svalbard er spesielle.

Blant lovene som forskrifta gir bruk heilt eller delvis for Svalbard er lovene om helsepersonell, helsetilsyn, spesialisthelsetenesta og smittevern. Verken helse- og omsorgstenestelova eller pasient- og brukarrettslova er gitt bruk fordi tenestetilbodet på øygruppa skal vere avgrensa.

Forskrifta fastset også tilpassingar ut frå dei lokale forholda fordi den ordinære lovgjevinga ikkje passar fullt ut. Dette gjeld mellom anna kva instansar som skal utføre ulike oppgåver.

På Jan Mayen er det få menneske og eit svært avgrensa helsetenestetilbod. Enkelte av helselovene er likevel gitt bruk for Jan Mayen, mellom anna lovene om helsepersonell og helsetilsyn.

Prinsippa for lovgjeving

Norsk privatrett, strafferett og lovgjeving om rettspleia gjeld for Svalbard når ikkje anna er fastsett. Anna lovgjeving gjeld for Svalbard og Jan Mayen berre når dette er særskilt fastsett. 

I Svalbardmeldinga frå 2024 blir det vist til at det rettslege rammeverket for Svalbard som utgangspunkt skal vere mest mogleg likt det som gjeld på fastlandet.

Ulike forhold, mellom anna av praktisk og administrativ karakter, kan likevel innebere at ikkje alt regelverk kan bli anvendt. Særleg for offentlegrettsleg lovgjeving må ein ta stilling til om lova passar for Svalbard og om det er behov for tilpassingar.

Prinsippa for lovgjeving for Svalbard er omtalt i Meld. St. 26 (2023–2024) Svalbard punkt 2.3.2. Sjå også punkt 2.3.8 om trygdelovgjevinga og den allmenne helselovgjevinga og punkt 4.3.2 om organiseringa av helsetilbodet på Svalbard.

Bakgrunn og merknader til forskrifta

Bakgrunnen for forskrifta og dei vurderingane som blei gjort av kva lover og forskrifter som skulle bli gitt bruk for Svalbard og Jan Mayen, er omtalt i Helse- og omsorgsdepartementet sitt høyringsnotat frå 2013. 

Høyringsnotatet si beskriving og forslag må samanhaldast med det til ei kvar tid gjeldande regelverket. Det blei mellom anna valt andre løysingar enn i høyringsnotatet når det gjeld kva organ som skal utføre ulike oppgåver. Og nye lover har kome til.

Då forskrifta blei fastsett blei den følgd av departementet sine merknader til dei enkelte paragrafane. Merknadene er ikkje oppdaterte og er berre å finne saman med den opphavlege forskrifta (PDF).