Svar på spørsmål knytt til Høgsteretts dom av 3. desember 2024 - Ulovlegheitsoppfølging av tilkomstbryggje

Departementet viser til Statsforvaltaren i Vestland sitt brev av 10. januar 2025. Bakgrunn for brevet er Høgsteretts dom av 3. desember 2024 i den såkalla bryggjesaka. Statsforvaltaren stiller fleire spørsmål om det vi oppfattar å gjelda rekkjevidda og betydninga av dommen.

Departementet si vurdering

1.    Unntak frå krav om melding for tilkomstbryggjer i tettbygde strøk

Statsforvaltaren viser til avsnitt 76 siste setning der Høgsterett uttaler at tilkomstbryggjer etter strandplanlova i utgangspunktet ikkje er meldepliktige etter bygningslova av 1965 § 84. Statsforvaltaren spør om eit unntak for tilkomstbryggjer gjeld alle typar bryggjer uavhengig av storleik og materialtype, eller om det må gjerast ei konkret vurdering.

Høgsterett seier ikkje at bryggjer generelt var fritekne frå meldeplikt. Det følgjer av dommen at bryggjer som i storleik/konstruksjon ser ut som tilkomstbryggjer, kan vere meldepliktige ut frå ei konkret heilskapsvurdering av forhold som plasseringa i landskapet, arealbruken i området, omfanget av terrenginngrep, tryggleik, trafikk, estetikk og naboforhold, sjå avsnitt 76 andre og tredje setning og avsnitt 78 fjerde, femte og sjette avsnitt. Høgsterett legg dermed opp til ein konkret vurdering av meldeplikten i den enkelte sak.

Når det gjeld det tidlegare unntaket etter strandplanlova § 4 nr. 3, så omfatta den oppføring av bryggje «til sikring av eierens eller brukerens adkomst». I dette ligg det ei avgrensing. Det vil til dømes vere av betydning om eigedommen allereie har ei bryggje, sjå dom avsagt av Sand heradsrett (92-395-A), som gjaldt krav om riving av delar av ein trebryggje:

«Retten er enig med saksøker i at det ihht. strandlovens § 4 nr. 3 er gjort unntak fra

forbudet i § 3 når det gjelder oppføreIse av brygge. Imidlertid ser retten det slik at unntaket må vurderes i Iys av hva som er nødvendig til sikring av Skaugs atkomst. I dette ligger det en begrensning rnht hva som kan oppføres av brygge uten at det innhentes tillatelse fra

bygningsmyndighetene. Således må unntaket vurderes ut fra det forhold at Skaug allerede hadde en brygge på eiendommen som etter rettens mening må være tilstrekkelig til at han er

sikret atkomst slik bestemmelsen forutsetter.»

Bryggjer som etter sin art eller omfang tek sikte på andre formål enn å sikra tilkomsten, til dømes badebryggjer og bryggjeanlegg for soling/opphald, falt også utanfor unntaket.[1]

2.    Unntak frå krav om melding for tilkomstbryggjer i spredtbygde strøk

Statsforvaltaren spør om dommen inneber at det gjaldt eit generelt unntak for tilkomstbryggjer, uavhengig av om området var tettbygd eller regulert i plan.

No var ikkje strandplanlova ein del av behandlinga i Høgsterett. Etter § 1 andre setning i strand- og fjellplanleggingslova av 1971 gjaldt ikkje lova i «tettbygd strøk eller område som går inn under stadfestet reguleringsplan, eller region- eller generalplan hvor arealdisponering er gjort bindende ved vedtekt med heimel i bygningsloven.». Det naturlege, etter vår meining, er å lese unntaket for tilkomstbryggjer i strandplanlova § 4 nr. 3 i samanheng med føresegna om verkeområdet til lova. Ein kan då ikkje utan vidare innfortolke eit generelt unntak etter strandplanlova for tilkomstbryggjer i spredtbygde strøk.

I forarbeida til strandplanlova gis det uttrykk for at der ein strandeigedom er utbygd, bør det ikkje vere hindringar for å skaffe seg tilkomst frå sjøen, sjå Ot.prp.nr.45 (1970–1971) side 37. I lys av dette og dommen legg difor departementet til grunn at det gjaldt eit tilsvarande unntak for nødvendig tilkomstbryggje også i spredtbygd strøk. Spørsmålet om meldeplikt etter bygningslova av 1965 vil likevel avhenge av ei konkret heilskapsvurdering, sjå punkt 1 ovanfor.  

3.    Krav om melding for oppføring av felles tilkomstbryggjer

Statsforvaltaren spør om det er rett forstått at Høgsterett i dommen skil mellom private tilkomstbryggjer og felles tilkomstbryggjer, der førstnemnde som utgangspunkt ikkje krev  melding, medan fellesbryggjer er meldepliktige.

Departementet er einig med Statsforvaltaren i at Høgsterett ser ut til å skilja mellom private og felles tilkomstbryggjer. I avsnitt 76 tredje setning gir Høgsterett uttrykk for at «bruksområdet» er eit relevant moment ved vurderinga av meldeplikt. Det er naturleg å tenkje at Høgsterett med dette siktar til eit skilje mellom privat bruk og anna bruk, særleg når dette blir lese i samanheng med neste setning der tilkomstbryggjer blir skildra som «brygger som kun var beregnet til privat bruk for den eiendommen den ga atkomst til,..».

Dommen ser dermed ut til å leggja til grunn at fellesbryggjer vart underlagde meldeplikt etter bygningslova av 1965 § 84. Dette meiner vi også er i samsvar med strandplanlova. Det følgjer mellom anna av forarbeida til lova at fellesbryggje eller båthamn for fleire, ikkje var omfatta av unntaket for tilkomstbryggjer, sjå Strandlovutvalgets innstilling I (1970) side 57 og Ot. prp. nr. 45 (1970–1971) side 37.

Vi meiner likevel at spørsmålet om meldeplikt for fellesbryggjer også vil avhenge av ei konkret heilskapsvurdering, sjå punkt 1 ovanfor.

4.    Skjeringspunktet for innføring av meldeplikt for bryggjer

Statsforvaltaren spør om endringa av ordlyden i § 84 i plan- og bygningslova av 1985, innebar ein endring i rettstilstanden.

Høgsrettsdommen var avgrensa til å gjelde bygningslova av 1965, og har betydning for tiltak etter denne lova. Som Statsforvaltaren peikar på vart ordlyden i § 84 endra i plan- og bygningslova av 1985.[2] Av forarbeida går det fram at lovendringane byggjer på vidareføring av forvaltningspraksis, der også mindre konstruksjonar vart rekna som meldepliktige, sjå også sitatet i avsnitt 62 i dommen.

Endringa av § 84 innebar, slik vi ser det, at det ikkje lenger er haldepunkt i ordlyden for å tolka «varige konstruksjonar» innskrenkande. Dette følgjer også av avsnitt 35 der Høgsterett seier at det ikkje er tvilsamt at den aktuelle bryggja var ein «varig konstruksjon» om ein ser bort frå døma som følgde innleiingsvis. Dette meiner vi taler med styrke for at rettstilstanden vart endra med plan- og bygningslova av 1985.

Høgsterett seier i avsnitt 63 at dei ikkje ser bort frå at lovendringa i 1986, innebar ein endring i rettstilstanden. Vi les dette som eit signal om at plan- og bygningslova av 1985 ikkje var tema i saken, og at Høgsterett dermed ikkje har tatt stilling til dette spørsmålet.

5.    Betydninga av dommen for andre tiltak

Vi oppfattar at Statsforvaltaren spør kva for betydning Høgsterettsdommen har for andre tiltak enn bryggjer, og om praksis frå den danske byggjelova er relevant ved tolkinga av bygningslova § 84.

Høgsterett tar i dommen stilling til spørsmålet om meldeplikt for bryggje. For andre tiltak enn bryggjer gjeld det ingen presumsjon for at det ikkje er meldeplikt. Spørsmålet om meldeplikt for andre tiltak må gjøres etter en samlet vurdering av det aktuelle tiltaket ut fra relevante momenter i den enkelte sak.

Både Gulating lagmannsrett[3] og Høgsterett viste i sine vurderinger til at den danske byggjelova hadde ei føresegn som var tilsvarande bygningslova av 1965 § 84.

Gulating lagmannsrett uttalte følgjande om betydninga av den danske føresegna:

«Lagmannsretten viser til at det fremgår klart av ordlyden i den danske bestemmelsen at «andre faste konstruksjoner og anlegg» må ses i sammenheng med de opplistede eksemplene. De norske forarbeidenes henvisning til denne bestemmelsen, og likheten i de opplistede tiltakene, kan tyde på at «andre varige konstruksjoner og anlegg» i bygningsloven § 84 nr. 1 var ment å skulle ses i sammenheng med de eksempler som var nevnt i bestemmelsen.»

Høgsterett kommenterer den danske føresegna i avsnitt 58 nest siste setning:

«Det er også nærliggende å anta at komiteen hentet inspirasjon fra den tilsvarende danske bestemmelsen, siden denne er sitert og har store likheter.»

Departementet oppfattar ut frå dette at både Gulating lagmannsrett og Høgsterett meiner at forståinga av den danske føresegna er relevant ved tolkinga av § 84.

Av forarbeida til den danske byggjelova går det fram at eksemplifiseringa i § 2 stk. 2 ikkje var uttømmande:[4]

Dette følgjer også av juridisk teori, sjå mellom anna W. E. von Eyben og Thøger Nielsen, Fast ejendoms regulering og beskatning (1967):

Av øvrig dansk praksis følgjer det at «faste konstruktioner» etter § 2 stk 2 omfatta til dømes frittståande TV-antenner og frittståande eller nedgravne oljetankar. Også «presenningsoverdekning» og «presenninghal» vart vurdert som «faste konstruktioner».[5]

Den danske forståinga av «faste konstruktioner» er, etter det vi kan sjå, samanfallande med departementet si forståing av «andre varige konstruksjoner» etter bygningslova § 84.

Vi nemner for ordens skyld at § 2 stk. 2 vart endra i 1975, der eksemplifiseringa vart teken ut. Endringa innebar i følgje forarbeida ikkje nokon realitetsendring:

«Paragraffens stk. 2 afgrænser begrebet bebyggelse på tilsvarende måde som § 2, stk. 2, i BL-1960. Dog har man undladt den opregning af eksempler på faste konstruktioner, som findes i gældende lov (tank- og beholderanlæg, tribuner, transportbroer, tunnelanlæg og kraner), men der er ikke herved tilsigtet nogen realitetsændring.»

Endringa i den danske føresegna tilsvarar ordlyden i § 84 slik denne lød etter plan- og bygningslova av 1985.

6.    Betydninga av dommen for kommunar med vedtekter om varige konstruksjonar

Statsforvalteren spør om betydninga av dommen der kommunen hadde vedtekter om søknadsplikt for varige konstruksjonar.

Bygningslova av 1965 § 3 første ledd gav kommunane heimel til å fastsetja «lempinger, skjerpelser, tillegg eller unntak fra bestemmelsene i denne loven som finnes påkrevd under hensyn til forholdene på stedet.». Der kommunen hadde vedtekt med eigne reglar av betydning for til dømes bryggjer, vil lovlegheita av bryggja måtte vurderast etter andre reglar enn det Høgsterett tok stilling til. Dommen vil i slike tilfelle kunne ha mindre betydning.

[1] uttalte i sak 85-8175 datert 17. desember 1985 om forståelsen av

[2] I kraft 1. juli 1986

[3] LG-2023-71826

[4] Forslag til Byggelov for købstæderne og landet.  Fremsat den 1. april 1959 af boligministeren, spalte 2494

[5] Se Eyben, Dansk Miljøret (1977), KEN nr. 60368 af 30/11/1984 og KEN nr. 51420 af 27/08/1986